Friday, July 11, 2025

Koomadii ma ka soo baxday? Mise… [W/Q: Yusuf Garad]

-

Waxaan dhegeystay weraysi laga qaaday dhibbane la miyir beelay dhib uu sarkaal booliis ahi gaarsiiyay.

Dhibbanuhu wuxuu weriyaha u sheegay in uu “Kooma” galay, Su’aashii xigtay ayaa igu dhalisay in aan si kooban khibrad ula wadaago walaalheyga Soomaaliyeed ee aan isku xirfadda nahay. Su’aasha iyo jawaabteedu waxay u dheceen qaab u dhow sidan:

Hadda koomadii ma ka soo baxday mise weli waa ku jidhaa?

Koomadii waan ka soo baxay. Qof kooma ku jira miyaa hadli lahaa?

Waxaan halkaa ka arargnaa in aan su’aashu munaasab ahayn. Kooma qofka ku jira waa qof dhaawac ka gaaray maskaxda awgiis densan oo la moodo in uu hurdo. Lagana kicin karin xataa haddii loo adeegsado wax qof caafimaad qaba oo hurda xanunjin lahaa.

Qof xaaladdaas ku jira marka horeba ma hadleen. In aad qof kula hadlaya weydiiso in uu kooma ku jiro waa maxay jawaabta aad ka fili karto oo aan ahayn Anigu kooma kuma jiro? Jawaabtaas oo awalba aad ogeyd maxaan ahayn oo ay keeni kartaa? Waa fal-ma-dhacdo in aad maqasho jawaab ah “haa kooma ayaan weli ku jiraa, goor aan soo naaxi doonana ma ogi.”

Marka aan is weydiiyay waxa keenay su’aashan, saddex sababood ayay ila dhaafi weyday:

  1. In ay tahay hafyo.
  2. In aan weriyuhu aad uga fiirsan su’aasha, kana fekerin waxa ay jawaabtu noqon karto.
  3. Iyo in aan weriyuhu aqoon kooma (coma) waxa ay tahay.

Khaldkan iyo qaar la mid ahi waa ay ka dhacaan saxaafadda Soomaalida qaarkeed. Laakiin kan waxaan u soo qaatay in uu yahay tusaale fiican oo aan hubo in weriye kasta uu jeclaan lahaa in aan khalad la mid ahi asaga ama ayada ka dhicin. Sidee marka uga baaqsan kartaa khaladdaadka noocaas ah ayaan isku dayayaa in aan uga jawaabo sadarrada soo socda.

Joogtee ardaynimadaada

Weriye kasta waxaa la soo gudboonaada mowduucyo aad u fara badan aadna u kala duwan. Mar kastana waxaa laga rabaa in uu si aqoon ku saleysan uga hadlo mowduuc kasta oo uu soo hadal qaado. Waa in uu mowduuca uu ka hadlayo ka yaqaan in ka badan inta uu ka aqoon karo qofka aan asagu ku takhasusin mowduuca ama aan ka shaqeyn.

Taasi ma ahan wax sahlan. Si uu u lahaado aqoon ka sarreysa tan dadka intiisa badan, weriyuhu waa in uu wax badan akhristaa. Waa in akhriskiisu uu joogto ahaadaa. Waa in uu ka qeyb galaa muxaadarooyinka. Waa in uu dhegeystaa saxaafad aqoon u kordhineysa. Waa in uu la sheekeystaa dad uu aqoon ka korosan karo. Waa in uu su’aalo is weydiiyaa oo goobaa jawaabahooda. Waana in uu su’aalo weydiiyaa dadka u saaxiibka ah aqoonta.

Aqoo qof yaqaan

Intaas oo dhan haddii uu weriyuhu sameeyo, haddana ma wada aqoon karo mowduuc kasta. Markaa waxaa looga baahan yahay in uu diyaar garowgiisu uu intaa ka badan yahay. Inkasta oo wararka intooda badan la sii ogyahay inta aanay dhicin oo la qorsheyn karo waxna laga sii baran karo, haddana wararka qaar waa sida weerar argagixiso. Ma taqaannid goorta uu dhici doono iyo meesha uu ka dhici doono. Warkuna waa sida gurmadka weerarka arga-gixiso daba yaal oo waa in aad isla marka uu ku soo gaaro aad wax ka qortaa.

Markaa suurta gal ma ahan in mowduuc kasta  oo warka soo gala uu weriyuhu u leeyahay aqoon ka badan aqoonta dadka badankiis, lahaana aqoontaas inta aan warku soo dhicin.

Laakiin weriyaha waxaa u furan in uu isla markaas si deg deg ah u baaro mowduuca si uu u fahmo. Baaritaankaasi wuxuu noqon karaa mid internetka ah, mid buugaag, wargeysyo, maqal ama muuqaal ah. Wuxuuna noqon karaa mid markaas wax laga weydiiyo dadka yaqaan mowduuca.

Waxaa la yiraahdaa weriyuhu ma aqoon karo mowduuc kasta, laakiin mowduuc kasta waa in uu yaqaan qof aqoon gaar ah u leh.

Ha fasirin wax aadan fahmin

Weriyuhu wax aanuu fahamsaneyn ma ahan in uu isku dayo in uu dadka u fasiro. Mana ahan in uu wax aanuu fahamsaneyn is moodsiiyo in uu fahamsan yahay. Xataa kelmad aanuu hubin macnaheeda ma ahan in weriye adeegsado.

Ceeb ma ahan. Waxa aadan fahmin weydii weriyaha kula shaqeeya. Haddii intiinna isla shaqeysa midkiinna uu fahmi waayo ama aad isku khilaaftaan fahamka, la kaasho qof idinka baxsan.

Waxaa iyaguna jira farsamooyin looga dabaasho haddii ay dhacdo qofka aad wareysaneynaysaa haddii isaga oo aan fasirin uu adeegsado eray ama aragti aadan adigu fikir buuxa ka haysan. Waxaan rajeynayaa in aan qormo kale ka diyaariyo mustaqbalka, haddii Rabbi idmo.

Posted by Yusuf Garaad 

Qoraalka kama tarjumayo aragtida Mareegta GOOBJOOGE.NET, wuxuuna gaar u yahay qoraaga ku saxiixan.
The views and opinions expressed in this website are those of the authors and do not necessarily reflect Goobjooge.net's editorial stance.

XULKA WARARKA

WARARKA CUSUB

Taliyaha Ciidamada Uganda oo Mareykanka ugu hanjabay inay Ciidamadooda kala baxayaan Somaliya

Taliyaha Ciidamada Difaaca dalka Uganda, General Muhoozi Kainerugaba, oo ah wiil uu dhalay madaxweynaha dalkaasi Yoweri Musaveni ayaa ku hanjabay inay Uganda ciidamadeeda kala...

FAAHFAAHIN: Qarrax is-miidaamin ah oo AS ku qaaday Kuliyadda Jaalle Siyaad iyo Saraakiil Caddaan ah..

Faahfaahin dheeraad ah ayaa laga helayaa qarax is-miidaamin ah oo saaka ka dhacay afaafka hore Kuliyadda Jaalle Siyaad ee magaalada Muqdisho.Qaraxa oo uu fuliyay...

Wado cusub iyo Buundo laga dhisayo jidka isku xira Isgoysyada Shaqaalaha iyo Sheekh Cali Suufi

Guddoomiyaha Gobalka Banaadir ahna Duqa Muqdisho Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab) ayaa maanta dhagax-dhigay dhismaha Wado cusub iyo Buundo laga dhisayo jidka 26-ka Juun...

Alshabaab oo la wareegtay degmada Moqokori iyo Wararkii ugu danbeeyay..

Wararkii ugu danbeeyay ee Gobolka Hiiraan ayaa sheegaya in xaalad adag ay ka taagan tahay Bariga gobolka. kadib weerraro dhowr jiho ah oo Alshabaab...

Faahfaah: Qarax is-miidaamin ah oo Shabaab ku qaaday Moqokori iyo Hoggaamiye lagu dilay

Faahfaahin dheeraad ah ayaa kasoo baxeysa Qarax is-miidaamin ahaa oo saaka ka dhacay degmada Moqokori ee gobolka Hiiraan, kaasoo ay sheegatay Alshabaab. Qaraxa ayaa loo...

Dagaalkii Siyaasadeed Xasan Sheekh iyo Siciid Deni oo gaaray Gobolka Sanaag iyo Xiisad ka taagan

Gobolka Sanaag ayaa galay xaalad cusub, iyadoo ay ka socdaan dhaqdhaqaaqyo siyaasadeed iyo olole lagu doonayo in degaanada Sanaag ku biiraan maamulka SSC-Khaatumo.Guddoomiyihii hore...

Shirkii Madaxweyne Xasan iyo Madasha Mucaaradka oo la isku mari waayay (ma burburay mise..?)

kulankii labaad shirka Madaxweynaha Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Madasha Samata-bixinta Mucaaradka ayaa maanta ka dhacay xarunta Madaxtooyada ee Villa Somaliya.War kooban oo kasoo baxay...

XOGAHA QARSOON

XOG: Is-faham laga gaaray wadadal toos ah oo dhex Madaxweyne Xasan Sheekh iyo Sheekh Shariif

Wadahadallo si hoose ugu socday Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud iyo hogaamiyaha Madasha Mucaaradka Shariif Sheekh Axmed ayaa la sheegay in horumar laga gaaray.Ilo...

XOG: Sababta dhalisay in xilka laga qaado Agaasimihii Hay’adda NISA C/llaahi Sanbaloolshe

Xog hoir leh ayaa laga helayaa sababta xil ka qaadista Agaasimihii Hay’adda Nabad-sugidda iyo Sirdoonka ee NISA Cabdullaahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe).Agaasime Sanbalooshe ayaa xilka...

XOG: Wararkii ugu danbeeyay ee Xil ka qaadista Agaasimaha Hay’adda NISA C/llaahi Sanbaloolshe

Waxaa mar kale socda dadaal loogu jiro in lagu qanciyo Agaasimaha Sirdoonka iyo Nabadsugidda ee NISA, Cabdullaahi Maxamed Cali (Sanbalooshe) oo xil ka qaadistiisa...

XOG: Maxaa ka jira in Madaxweyne Xasan Sheekh uu luminayo taageerada Mareykanka?

Waxaa dhowaan baraha bulshada iyo qaar ka mida Warbaahinta Soomaalida lagu faafiyay Wararka ku saabsan in Aqalka Cad ee Mareykanka uu si weyn uga...

AKHRISO QORMOOYINKA KALERELATED
Recommended to you